Wanneer iemand komt te overlijden, komt daar veel bij kijken. Denk bijvoorbeeld aan de erfenis. Heeft u een erfenis ontvangen? Dan zijn er verschillende dingen die u moet of kan doen. Welke mogelijkheden zijn er allemaal en wat heeft u hier precies aan?
De erfenis aanvaarden of verwerpen
Wanneer iemand komt te overlijden, komt daar veel bij kijken. Denk bijvoorbeeld aan de erfenis. Heeft u een erfenis ontvangen? Dan zijn er verschillende dingen die u moet of kan doen. Welke mogelijkheden zijn er allemaal en wat heeft u hier precies aan?
Erfenis aanvaarden
Als u de erfenis aanvaardt, wordt u (mede)eigenaar van de bezittingen van de overleden persoon. Het aanvaarden van de erfenis wordt ook wel zuivere aanvaarding genoemd. De aanvaarding kan ook nadelig zijn als u dan ook eigenaar wordt van een onverwachte schuld van de overledene.
Erfenis beneficiair aanvaarden
Er zijn situaties waarbij u de erfenis van een overledene niet wil aanvaarden. Misschien weet u al dat iemand zijn zaken niet goed voor elkaar heeft of wellicht heeft u een slechte band met de persoon waarvan u de erfenis ontvangt. In dit geval kan het zijn dat u het geld of de waarde van de spullen best wil ontvangen, maar liever geen risico neemt. U wilt natuurlijk niet met schulden worden opgezadeld. U kan er dan voor kiezen de erfenis beneficiair te aanvaarden. Dan accepteert u de erfenis alleen wanneer er sprake is van een positief saldo. Wanneer er dus meer schulden zijn dan dat er geld of spullen zijn, zal de erfenis worden aanvaard.
Automatisch aanvaarden
In bepaalde situaties wordt een erfenis automatisch beneficiair aanvaard. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer de erfgenaam minderjarig is of onder een curator wordt gesteld. Hiermee wordt voorkomen dat minderjarigen met allerlei schulden worden opgezadeld. Ook wordt op deze manier voorkomen dat een erfgenaam de erfenis beneficiair heeft aanvaard, maar dat een andere erfgenaam nog geen keuze heeft gemaakt. De persoon die geen keuze heeft gemaakt accepteert de erfenis dan ook automatisch beneficiair.
Procedure voor beneficiaire aanvaarding
Wanneer u een erfenis beneficiair wil aanvaarden, moet u een procedure volgen. Allereerst geeft u altijd een verklaring af. Dit kan in de meeste gevallen worden gedaan bij de rechtbank in uw gemeente of in de regio waar u woont. Dit verschilt echter per regio. Een notaris kan de verklaring voor u afleggen. Vaak is dit voldoende. Wanneer u toch meer moet doen, krijgt u dit uiteraard altijd te horen.
Erfenis verwerpen
Er zijn gevallen waarin het niet ideaal is om de erfenis te ontvangen. Het is dan ook belangrijk om te bedenken of u van de erfenis gebruik wil maken of niet. Misschien had u geen goede band met de overledene of wil u niets met het overlijden te maken hebben. Wellicht bent u op de hoogte van schulden en wil u geen negatieve nalatenschap. In dit geval kan u ervoor kiezen de erfenis te verwerpen. Dan bent u ook niet aansprakelijk voor eventuele schulden.
Recht van beraad
Zijn u en de andere erfgenamen er nog niet over uit? Dan kan u gebruikmaken van het recht van beraad. Hiermee krijgen erfgenamen drie maanden de tijd om na te denken over wat zij met de erfenis willen doen. Tijdens deze periode kunnen erfgenamen elkaar niet dwingen om een keuze te maken
Hoe wordt de uitbetaling erfenis verdeeld?
Wanneer de nabestaanden hebben besloten de erfenis te aanvaarden, moet deze worden verdeeld. Dit kan op verschillende manieren worden geregeld en hier komen ook weer verschillende zaken bij kijken. Hoe verloopt dit proces precies?
Testament
Het kan voorkomen dat de overleden persoon een testament heeft aangemaakt. Met een testament bepaalt iemand zelf hoe de erfenis wordt verdeeld. U bent hierin volledig vrij en kan de erfenis verdelen onder familie, maar ook mensen die geen familie zijn. Ook is het mogelijk bezittingen na te laten aan goede doelen of andere organisaties. In het testament staat vaak exact wat naar wie gaat. Hierin is doorgaans geen onderhandeling mogelijk.
Executeur testamentair
In een testament staat vaak ook beschreven wie de zogeheten executeur testamentair moet worden. Dit is meestal een familielid die bevoegd is om bijvoorbeeld bij de financiën te mogen komen. Ook zorgt deze persoon ervoor dat betalingen worden stopgezet, zoals verzekeringen en abonnementen. Bovendien moet er nog erfbelasting en successierecht worden betaald. Dit neemt vaak veel tijd in beslag. Alles moet netjes volgens de wettelijke regels worden afgehandeld en de executeur testamentair moet achteraf ook een verantwoording op schrift afleggen aan de erfgenamen.
Partner en kinderen
Wanneer er geen testament is gemaakt, gaat de erfenis automatisch naar de partner of kinderen. Dit is vastgelegd in de wet. Wanneer de overledene geen kinderen heeft, zal de partner alles erven en moet hierover successierecht worden betaald. Wanneer er sprake is van een gemeenschap van goederen en de overledene kinderen heeft, erft de partner een groot gedeelte, maar ontvangen de kinderen ook een deel. Bij de notaris wordt dan een inventarisatie gemaakt van het kapitaal en de onroerende goederen. Van het totale vermogen worden de lopende kosten, de kosten voor de uitvaart en de andere onkosten afgetrokken, zodat kan worden berekend hoe groot het kapitaal bij overlijden is. De langstlevende partner van de overledene wordt eigenaar van de helft van dit kapitaal en erft een kindsdeel van de erflater. De partner krijgt het beheer over de erfdelen van de kinderen en moet dit deel vervolgens zelf verdelen. De kinderen hebben slechts een vordering over hun deel, dat pas na het overlijden van de overgebleven partner opeisbaar is.
Bloedverwanten
Als een overledene geen partner of kinderen heeft, wordt de erfenis op een andere manier verdeeld. Er wordt dan een volgorde aangehouden die door de wet is vastgesteld. Als eerste op de lijst staan de ouders en broers en zussen van de overledene. Daarna gaat het recht van de erfenis naar de grootouders en vervolgens naar de overgrootouders. Als een broer of zus eerder is overleden dan de erflater, gaat het deel van de erfenis naar zijn of haar kinderen of partner.
Geen bloedverwanten
Heeft een overledene geen kinderen, geen partner en ook geen andere bloedverwanten? Dan wordt de erfenis meestal volledig aan de staat gedoneerd. Alleen wanneer in een testament wat anders staat vermeld, wordt de erfenis aan een ander gegeven. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een vriend of zakenpartner.
Zelf de erfenis verdelen
Als er geen testament is, kan het voorkomen dat spullen zelf door de nabestaanden worden verdeeld. Soms kan het zijn dat iemand iets heel graag wil hebben, omdat hij of zij daar goede herinneringen aan heeft. Wanneer iedereen het daarover eens is, kan dit doorgaans gewoon worden geregeld. Bij veel families loopt het zelf verdelen van de erfenis zonder problemen. Soms willen twee mensen echter hetzelfde erven, maar hecht de één er veel meer emotionele waarde aan dan de ander. Het daarbij belangrijk om goed naar elkaar te luisteren en niet alleen aan uzelf te denken. Hierdoor wordt het makkelijker om de spullen goed te verdelen.
Wat als dit niet goed verloopt?
Wanneer het verdelen van de erfenis niet goed gaat en er onderling flinke problemen ontstaan, kan er worden besloten om iemand in te schakelen die hierbij helpt. In de meeste gevallen zal dit echter niet direct nodig zijn en zullen de besluiten alsnog goed zelf kunnen worden gemaakt.
Partner onterven
Wanneer men is getrouwd in gemeenschap van goederen, is de partner altijd eigenaar van de helft van uw bezittingen en schulden. Hier kan iemand geen verandering in aanbrengen in een testament. Wel kan in het testament worden vastgelegd dat de partner niets erft van het deel van de huwelijksgemeenschap van de overledene. Vanaf 2003 geldt echter dat dat de langstlevende partner dan als nog enkele rechten heeft die hem of haar niet in een testament kunnen worden ontnomen. Eén van deze rechten is dat hij of zij voor maximaal zes maanden mag blijven wonen in de voorheen gedeelde woning inclusief inboedel. Dit geldt overigens alleen voor gehuwden en mensen met een geregistreerd partnerschap. Bij alle andere relatievormen, waaronder ongehuwd samenwonen, heeft de partner deze rechten niet, tenzij dit anders is bepaald in een samenlevingscontract.
Kind onterven
Het is mogelijk om kinderen te onterven. Dit kan geregeld worden in een testament, maar hier geldt wel een nuance. Hoewel men in een testament kan vastleggen dat een kind geen erfgenaam is, heeft het kind desondanks altijd recht op een bepaald geldbedrag. Dit bedrag wordt de legitieme portie genoemd. De hoogte ervan is gelijk aan de helft van het hiervoor besproken kindsdeel.
Invloed van uitvaartkosten op erfenis
Als iemand overlijdt, moet er een uitvaart worden geregeld. Als de overledene bij leven een uitvaartverzekering heeft afgesloten, dekt deze (een deel van) de uitvaartkosten. Bij afwezigheid van een dergelijke verzekering kan echter discussie ontstaan over wie de uitvaartkosten moet betalen. Hierbij geldt dat de kosten in principe zijn voor degene die de opdracht voor de uitvaart heeft gegeven. Dit is vaak de familie of de laatste woongemeente van de overledene. In dit laatstgenoemde geval kan de gemeente de uitvaartkosten verhalen op de nalatenschap van de overledene. Een deel van de erfenis gaat dan dus naar de gemeente om de gemaakte uitvaartkosten te dekken.
Erfenis
Wanneer een erfenis wordt verdeeld, krijgen de nabestaanden in enkele gevallen ook te maken met erfbelasting. De mensen die de erfenis ontvangen, moeten deze belasting betalen. Dit wordt ook wel successierecht genoemd. Hoeveel en of u moet betalen, hangt geheel af van de situatie. Hoe werkt dit precies en waar moet u op letten?
Relatie met de overledene
De relatie die u met de overledene had en de hoogte van het bedrag dat u ontvangt, zijn bepalend voor de hoogte van de erfbelasting die u moet betalen. Een partner en kinderen betalen bijvoorbeeld minder successierecht dan de broers, zussen en ouders van de overledene. In het algemeen geldt: hoe verder u van de overledene afstaat, hoe meer belasting u moet betalen. De Belastingdienst heeft een rekenhulpmiddel waarmee u kan berekenen wat u zo ongeveer aan erfbelasting zal moeten betalen.
Vrijstelling van erfbelasting
Als u een erfenis krijgt, kan het zijn dat deze is vrijgesteld van erfbelasting. Ieder jaar wordt door de overheid bepaald wat de hoogte is van deze vrijstelling. De hoogte verschilt dus per jaar. Daar moet u rekening mee houden. Ook is de vrijstelling anders voor iedere soort erfgenaam.
Vrijstelling in 2024
In 2024 gelden de volgende bedragen als grens voor de vrijstelling. Als u meer erft dan het genoemde bedrag, moet u over dat deel wel aangifte erfbelasting betalen.
| Type erfgenaam | Bedrag van vrijstelling in 2024 |
| Echtgenoot,geregistreerd partnerof samenwonend partner | €723.526 |
| Kind, pleegkind of stiefkind | €22.918 |
| Kleinkind | €22.918 |
| Achterkleinkind | €2.418 |
| Kind met een beperking | €68.740 |
| Ouder | €54.270 |
| Andere erfgenaam, bijvoorbeeld een broer of zus | €2.418 |
In het geval u ouder bent en u en uw partner beide erven, is de vrijstelling voor u samen € 54.270. Voor kinderen met een beperking gelden daarnaast specifieke voorwaarden.
Hoeveel erfbelasting betaalt u in 2024?
Als wat onder de bovengenoemde grenzen valt, is belastingvrij. Daarover betaalt u dus geen successierechten. Hoeveel belasting u uiteindelijk betaalt, is afhankelijk van het bedrag dat u heeft ontvangen en de zogenaamde functie die u heeft. Hier kan ieder jaar verschil in zitten. In 2024 gelden de volgende tarieven erfbelasting.
| Waarde erfenis | Partner, (pleeg- of stief)kind en kind met een beperking | Kleinkinderen en verdere afstammelingen | Overige erfgenamen, zoals een broer, zus of ouder |
| €0 – €138.641 | 10% | 18% | 30% |
| €138.642 en meer | 20% | 36% | 40% |
Hoe moet erfbelasting worden betaald?
De betaling van de erfbelasting moet binnen acht maanden na het overlijden worden betaald. Dit doet u via een speciaal formulier dat naar iedere erfgenaam wordt toegestuurd door de Belastingdienst. Het is mogelijk om de belasting door één persoon te laten betalen die de erfenis vervolgens verdeelt. Wanneer er een executeur testamentair is aangewezen, is deze hiervoor verantwoordelijk. Ook is het mogelijk om iedereen zelf de erfbelasting te laten betalen. Wanneer dit niet op tijd wordt gedaan, kunnen er extra kosten of een boete in rekening worden gebracht. Als u een geldbedrag erft dat volledig onder de vrijstelling valt, hoeft u geen belastingaangifte te doen. Het is belangrijk om dit goed te controleren, zodat u zeker weet dat u geen fouten maakt.
Uitstel van betalen
Het kan zijn dat u in een situatie zit waarbij het niet mogelijk is direct erfbelasting te betalen. In dit geval is het mogelijk om uitstel aan te vragen. Dit kan u bij de Belastingdienst regelen als u een goede reden heeft. Ook dient u op andere zaken te letten. Zo wordt er doorgaans meer heffingsrente berekend als u voor een uitstel kiest. Ook is het essentieel dat u de uitstel op tijd aanvraagt, zodat u geen boetes ontvangt.