Iedereen heeft aan het eind van zijn of haar leven bezittingen en/of schulden. Hoe deze nalatenschap wordt verdeeld, hangt af van wat de overledene in zijn of haar testament heeft vastgelegd. Is er geen testament, dan regelt de wet de verdeling van de erfenis. Hoe gaat dit precies in zijn werk?
Wettelijke regeling bij afwezigheid testament
Bij afwezigheid van een testament bepaalt de wet wie de erfgenamen zijn. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen vier groepen familieleden. In de eerste groep zitten de partner, kinderen en (achter)kleinkinderen van de overledene. Zij hebben recht op een gelijk groot deel van de erfenis, wat in de volksmond ook wel het ‘kindsdeel’ wordt genoemd. Had een erflater bijvoorbeeld een partner en twee kinderen, dan krijgen zij allen een derde van de erfenis. Overigens kunnen de kinderen hun deel niet opeisen zolang de langstlevende partner nog in leven is. Alleen wanneer de erflater geen partner, kinderen of (achter)kleinkinderen achterlaat, kunnen de personen uit groep twee erfgenaam zijn. Dit zijn de ouders, broers en zussen (en hun afstammelingen) van de erflater. Zij krijgen in principe een gelijk deel, maar een ouder die erfgenaam is, krijgt minimaal een kwart van de erfenis. Zijn ook geen familieleden uit groep twee meer in leven, dan komen in groep drie en vier steeds verdere familieleden aan de beurt. Laat de overledene helemaal geen familie achter, dan gaat de erfenis naar de Nederlandse staat.
Testament opstellen
Met een testament bepaal je zelf hoe je erfenis wordt verdeeld. Als uitgangspunt geldt dat je hierbij volledig vrij bent. Je kunt zodoende ook je erfenis verdelen onder mensen die geen familie van je zijn, maar je kunt ook bijvoorbeeld bezittingen nalaten aan goede doelen of andere organisaties. Wanneer je echter je partner of kinderen wil onterven, dan gelden er wel enkele wettelijke regelingen.
Partner onterven
Wat de partner betreft, geldt allereerst dat wanneer je in gemeenschap van goederen bent getrouwd, hij of zij sowieso al het eigendom heeft van de helft van je bezittingen (en schulden). Hier kan je in je testament geen verandering in aanbrengen. Wél kan je in je testament vastleggen dat je partner van jouw helft van de huwelijksgemeenschap niets erft. Vanaf 2003 geldt echter dat de langstlevende partner dan alsnog enkele rechten heeft die hem of haar niet in een testament ontnomen kunnen worden. Eén van deze rechten is dat hij of zij voor maximaal zes maanden mag blijven wonen in de voorheen gedeelde woning (inclusief inboedel). Dit geldt overigens alleen voor gehuwden en mensen met een geregistreerd partnerschap. Bij alle andere relatievormen, waaronder ongehuwd samenwonen, heeft de partner deze rechten niet (tenzij anders is bepaald in een samenlevingscontract).
Kind onterven
Het is mogelijk om kinderen te onterven, maar hier geldt wel een nuance. Hoewel je in een testament kunt vastleggen dat je kind geen erfgenaam is, heeft het kind desondanks altijd nog recht op een bepaald geldbedrag. Dit bedrag wordt de legitieme portie genoemd. De hoogte van dit bedrag is gelijk aan de helft van het hiervoor besproken kindsdeel.
Uitvaart en erfenis
Op een overlijden volgt een uitvaart, die doorgaans meerdere duizenden euro’s kost. Indien de overledene bij leven een uitvaartverzekering heeft afgesloten, dan dekt deze (een deel van) de uitvaartkosten. Bij afwezigheid van een dergelijke verzekering kan echter discussie ontstaan over wie de uitvaartkosten moet voldoen. Hierbij geldt dat dit in principe diegene is die opdracht heeft gegeven tot de uitvaart. Dit is de familie of de laatste woongemeente van de overledene. In laatstgenoemde geval, kan de gemeente de uitvaartkosten verhalen op de nalatenschap van de overledene. Een deel van de erfenis gaat dan dus naar de gemeente om de gemaakte uitvaartkosten te dekken.